Sabire Yazıcı Fen Edebiyat Fakültesi
Kimya Bölümü

Aksaray Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Kimya Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr. Ayfer MENTEŞ’in yürütücüğünde gerçekleştirilen, TÜBİTAK 113Z296 numaralı ve “Suda Çözünebilen O-karboksimetil Kitosan-İmine Paladyum(II), Molibden(0), Bakır(II) Komplekslerinin Sentezi ve Uygulamaları" başlıklı çalışmaya TÜBİTAK Araştırma Destek Programları Başkanlığı tarafından yapılan değerlendirme sonucunda TÜBİTAK-Proje Performans Ödülü (PPÖ) verildi. Bu ödül TÜBİTAK projelerini yüksek başarı (çok sayıda buluş ve ürün-çıktı) sahiplerine veriliyor. Proje Performans (PPÖ) ödülleri, proje sonuç raporu kabul edildiği tarihten sonra üç yıl içerisinde başvurulduğu takdirde projeden hasıl olan ürünler değerlendirilerek verilmektedir.

Proje yürütücüsü Prof. Dr. Ayfer MENTEŞ, bu projenin sentez kısmının Aksaray Üniversitesi Bilimsel ve Teknolojik Uygulama ve Araştırma Merkezinde (ASÜBTAM) gerçekleştirildiğini, projede Prof. Dr. Mehmet ODABAŞI ve Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Kimya Bölümünden Prof. Dr. Hülya ARSLAN araştırmacı olarak yer aldığını bildirdi. Ayrıca projede 2 yıl süresince 1 Doktora ve 1 Yüksek Lisans öğrencisi bursiyer olarak çalışmıştır.

Prof. Dr. Ayfer MENTEŞ, projeye ilişkin yaptığı açıklamada şunları kaydetti:

Proje çalışmaları kapsamında bir adet doktora tezi (Dr. Talat BARAN) bir adet yüksek lisans tezi (Yüksek Kimyager Ömür ACET) tamamlanmış böylece proje ile ülkenin bilimsel ve teknolojik araştırma gücüne, bilim insanı yetiştirilmesine ve yeni yetenekler kazanılmasına katkılar sağlamıştır. Proje sonuçlarından 9 uluslararası bilimsel yayın (SCI; SCI -expanded), çoğu uluslararası olmak üzere 8 kadar tebliğ-bildiri de yapılmıştır. Sonuçlar çok dikkat çekici oldu. Yapılan çalışma ile bu alanda uluslararası bilim camiasında çalışmalarda hız kazandı. Yayınlarımıza birçok atıf gelmektedir. Proje kapsamında hala bir adet makale değerlendirmededir.

Proje kapsamında kullanılan kitosan ve modifikasyonları, doğada selülozdan sonra en fazla bulunan doğal katyonik biyopolimer olarak atık sulardan ağır metallerin, arseniğin, radyoaktif elementlerin ve tekstil boyarmaddelerinin uzaklaştırılması ve ayrıca homojen veya heterojen katalitik tepkimelerde destek maddesi olarak kullanımı yanında tarım, ilaç, su arıtma, tekstil, sağlık ve gıda gibi birçok endüstri alanında kullanılabilmektedir. Bu kadar geniş kullanım alanına sahip olan kitosanın, sulu çözeltilerdeki çözünürlük problemi kitosanın kullanım alanlarını sınırlamaktadır. Yapılan proje ile kitosana göre çözünürlük problemi olmayan yeni kitosan modifikasyonu yapıldı, çeşitli metal ile bağlandı ve daha kararlı bu fonksiyonel halinin uygulama alanları da çok başarılı olmuştur.

Çevre dostu, ucuz ve bol bulunan biyopolimerlerden olan kitosan türevlerinin organik sentezlerde kullanımı incelendi ve ev tipi mikrodalga ile 3-4 gün gün süren deneysel çalışmaların 3-4 dakikada başarılı bir şekilde yapılabileceği gösterildi. Sentezlenen maddenin immobilize metal iyon afinite kromatografisi (IMAK) ile yüksek miktarda lizozim saflaştırılmasındaki kullanımın özelliği olduğu da bulunmuştur. Doğal biyopolimerlerden olan kitosana farklı fonksiyonel gruplar bağlayarak suda çözünebilmeleri sağlanmış ve böylelikle çevreye zararlı kimyasallar yerine biyobozunur malzemeler istenildiği takdirde araştırmalarda kullanılabilecek hale gelmiştir. 

Elde edilen maddelerin karakterizasyonu FTIR, ¹H NMR, ¹³C NMR, ¹³C CP-MAS NMR, TG/DTG, XRD, SEM-EDAKS, ICP, UV-Vis, elementel analiz, manyetik moment ve molar iletkenlik ölçümlerinin çoğu ASÜBTAM da yapılmıştır.

Proje sonuçlar kendi alanında en saygın ve prestijli bilimsel dergilerde yayınlandı. Çalışmalarımız sonucu tüm dünyada bu alanda yeni çalışmalarla takip edildi. Üniversitemiz Bilimsel Araştırma Koordinatörlüğü birimine verilen kitosan içeren araştırmaların sayısı, bu projerle bilimsel tecrübe kazanan araştırmacıların sayısı artmıştır. Araştırmacıların benzer biyopolimerik yapılarla araştırma çalışmaları ve diğer proje hazırlıkları devam etmektedir.